Momenteel roepen blogs, krantenrecepten en influencers lezers massaal op om daslook te gaan plukken. Het plantje, dat nu in bloei staat met prachtige witte bloempjes, is in veel parken te vinden en je mag hem met mate plukken. Waarom? De blaadjes zijn eetbaar, lekker zelfs: ze smaken naar ui en knoflook en zijn ideaal om pesto van te maken, om te roerbakken of om door soep te roeren.

Verdwenen ratten en bessen

Daslook plukken is voor ons een leuk uitje – uiteraard alleen op rustige momenten en altijd anderhalve meter afstand houdend – maar in tijden van voedselschaarste wordt het zoeken naar blaadjes, bessen en paddenstoelen en het vangen van wilde (of huis-)dieren plots een noodzaak. In tijden dat steden afgesloten waren van nieuwe bevoorradingstoevoer door vijandige legers – denk aan het Beleg van Calais in 1346 en Leningrad in 1941-1944 – verdwenen de vogels, honden, katten en ratten razendsnel uit het straatbeeld en waren alle fruitbomen en plukjes groen binnen de kortste keren leeggeplukt.

In de Collectie Geschiedenis van de Voeding van Allard Pierson is sporadisch bewijs voor wildpluk en jagen in crisistijd. Neem het boekje Konijnenvleesch als volksvoedsel uit 1941, en oorlogskookboek Kookboek voor den crisistijd uit 1918 met waarschuwingen over paddenstoelen zoeken: ga met een kenner op stap, of neem een goed boekje bij de hand. Zo werd Paddestoelen zoeken en eten van M. van der Zee-Kruseman en Martine Wittop-Koning uit 1935 opnieuw uitgegeven in 1943.

Dat er meer werd gewildplukt dan oorlogskookboeken doen vermoeden, blijkt uit onderzoek van biologiestudent Tom Vorstenbosch van Universiteit Leiden, die in 2016 overlevenden van de Tweede Wereldoorlog interviewde over wildplukken tijdens de oorlog. De interviews resulteerden in een lange lijst met planten die veel werden gesprokkeld. Chicorei, brandnetel, braam, beuk, radijsloof, rozen, walnoot, tamme kastanje, zuring, paardenbloem, wortelloof en voederbiet stonden bovenaan.

Moestuintjes

Een andere manier om tijdens de oorlog aan verse groenten fruit te komen, was ze zelf te verbouwen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog moedigde het Ministerie van Landbouw Nederlanders aan om moestuintjes te beginnen in hun eigen achtertuin, maar ook in parken, op sportvelden en op braakliggend land. Wie niet wist hoe te beginnen, kon boeken als Iedereen tuinier in oorlogstijd (Amsterdam, 1917) aanschaffen. Ook van 1940 tot 1945 stimuleerde de overheid deze initiatieven en kookboeken als Hoe leg ik zelf een moestuin aan? van J.M. Riemens kwamen al in 1940 van de drukker.

In de collectie Geschiedenis van de Voeding liggen nog meer boeken en brochures die lezers stimuleerden zelfvoorzienend te worden, zoals Van tuin tot tafel, Handleiding voor kleinen tuinbezitter en huisvrouw voor het zelfkweeken, het bewaren en het bereiden van groenten, enz. in het bijzonder in dezen tijd (1941) en Mais in uw moestuin, handleiding voor den verbouw van mais als tuingewas (1944), uitgegeven door de Directie van den Landbouw, Tuinbouwvoorlichtingsdienst.

Slechts in tijden van schaarste

Voedselcrises betekent minder kritisch zijn op smaak. Bij voldoende eten houden we onze neus op bij de gedachte aan rat en kat en gooien we aardappelschillen en wortelloof zonder nadenken in de kliko. Als er weinig te eten is, verandert dat. Zo staan in Kookboek voor den crisistijd (1918) recepten voor brandnetelsoep, stamppot van radijsloof en gestoofd wortelloof: je snijdt het groen in stukjes, kookt het minstens een uur en stooft het vervolgens met boter en nootmuskaat. Over het resultaat waren de schrijfsters zelf weinig enthousiast. ‘Een aanwinst is deze groente alleen in tijden van duurte of schaarste.’