Twee nieuwe aanwinsten te zien in tentoonstelling ‘Open Kaart’
Het Allard Pierson in Amsterdam heeft twee belangrijke nieuwe aanwinsten aan de tentoonstelling Open kaart toegevoegd. Het betreft een uniek exemplaar van Carel Allards Atlas Minor, uitgegeven door Covens & Mortier. Dit boek vormt een belangrijke schakel in de geschiedenis van de Amsterdamse atlasproductie uit de achttiende eeuw. De tweede aanwinst is een ogenschijnlijk onopvallende plattegrond van Amsterdam uit 1918 met verrassende details.
Beide aanwinsten zijn te zien in het Allard Pierson in de tentoonstelling Open kaart - van atlas tot streetmap, verlengd tot en met 20 augustus 2023.
Carel Allard (1648-1706) behoorde tot een Amsterdamse familie van kaartenmakers, uitgevers en prentverkopers. Zijn naam is minder bekend dan die van zijn tijdgenoten Nicolaes Visscher en Frederick de Wit omdat zijn eigen productie aan kaarten niet voldoende was om grote atlassen te maken. Maar originele kaarten van Allard, ontworpen en gegraveerd tussen ca. 1680 en 1700, zijn zeer decoratief en actueel.
De atlas met Allards kaarten is ruim dertig jaar na zijn dood uitgegeven door de firma Covens & Mortier. Bij de uitgever waren al 22 koperplaten aanwezig die in 1708 op de veiling werden gebracht door Carels zoon Abraham. Toen hij stierf in 1725 verwierf de firma nog eens een groot aantal platen. Daarmee kon Covens & Mortier Allards Atlas Minor met 56 kaarten uitgeven, die in een advertentie en catalogus van ca. 1738 te koop wordt aangeboden. Een overgeleverd exemplaar van deze atlas was tot nu toe onbekend.
De atlas is een belangrijke aanwinst voor de collectie van het Allard Pierson, mogelijk gemaakt door een particuliere gift. Een relatief groot aantal kaarten in de atlas waren nog niet in de collectie aanwezig. Van de 42 Allardkaarten waren er 11 in het geheel afwezig en van 14 kaarten was de betreffende staat van de kaart niet aanwezig. Bij een collectie van bijna 10.000 Nederlandse atlaskaarten uit de periode ca. 1650 tot 1800, zijn 25 nog niet aanwezige kaarten in één atlas zeer bijzonder.
Gebruikssporen
Tegenwoordig is er steeds meer aandacht voor atlassen die gebruikssporen vertonen, omdat die helpen te begrijpen wat eigenaars met hun atlassen deden. De onbekende eigenaar van deze Allard-atlas heeft zijn meer dan een halve eeuw oude atlas intensief gebruikt om oorlogsnieuws en politieke ontwikkelingen te volgen. Zo is de atlas een spiegel van zijn tijd en voer voor onderzoekers.
Ook een schijnbaar onopvallende plattegrond kan iets bijzonders zijn. De Plattegrond der stad Amsterdam, uitgegeven door Seyffardt's Boekhandel in 1918, is voor zover bekend het enige exemplaar dat bewaard is gebleven. Bij nadere beschouwing geven de details veel historische informatie. Zo is aangegeven dat vanaf de steigers achter het Centraal Station scheepvaartverbindingen werden onderhouden met Alkmaar, Ameland, Arnhem, Dokkum, Elburg, Enkhuizen, Groningen, Harlingen, Helmond, Hoorn, Kampen, Leeuwarden, Lemmer, Marken, Meppel, Nieuwediep, Sneek, Volendam, Wieringen, IJmuiden en Zaandam. Ook opmerkelijk zijn de gemarkeerde plekken in de haven waar gezwommen kon worden, waaronder een plek voor alleen vrouwen.