Grafbeeldje van Nubische koning verworven

Het grafbeeld toont de Nubische koning Senkamanisken. Het serpentijnstenen beeldje dateert uit de periode 643-623 voor Christus, is 17 cm hoog en is vanaf nu te zien in het museum.

De aankoop op 7 juli bij Christie's London is mogelijk gemaakt dankzij genereuze steun van het Mondriaan Fonds, Vrienden van het Allard Pierson/Amsterdams Universiteitsfonds en het Fonds Asklepios.

De shabti is een sprekend voorbeeld van de rijke culturele uitwisseling tussen het oude Egypte en het zuidelijk gelegen rijk van Koesj in het gebied dat nog steeds Nubië heet (huidig Zuid-Egypte en Noord-Soedan). Tijdens de 25ste dynastie (746-664 v.Chr.) heersten de Koesjitische koningen over beide landen. Van de bijna 1300 shabtis die de archeoloog George Andrew Reisner (1867-1942) in Senkamanisken’s piramide opgroef in 1917 zijn er ongeveer 400 van steen in verschillende vormen, afmetingen en kwaliteit. Deze zijn nu bijna allemaal terug te vinden in Khartoem, Cairo en Boston. Elk van deze shabtis is uniek en bevat informatie over de verschillende ambachtslieden die de shabtis hebben gemaakt.

Magisch

In de Oudegyptische geloofsovertuiging konden shabtis op magische wijze het werk van de overledene in het hiernamaals overnemen. De beeldjes werden voorzien van een spreuk uit het Dodenboek die het beeldje opriep in plaats van de overledene de werkzaamheden uit te voeren. Vooral in graven van welgestelde personen zoals de koninklijke familie, werden wel zo’n 400 shabtis geplaatst: één voor elke dag van het jaar en een opzichter per tien shabtis. Slechts enkele shabtis waren van hoge kwaliteit, voorzien van langere teksten en in het ideale geval van de naam van de overledene – zoals deze. Uit Nubië zijn alleen koninklijke shabtis bekend.

Dwarsverbanden

Oudheden die aantoonbaar te herleiden zijn tot de plek waar ze hun oorspronkelijk functie hebben vervuld (in dit geval een koninklijke piramide) komen zeer zelden op de kunstmarkt. Er bevindt zich nog geen shabti van Senkamanisken in een Nederlandse openbare collectie. Deze shabti is van uitzonderlijke artistieke kwaliteit en vormt een zeer belangrijke aanvulling op de verzameling van het Allard Pierson. Het beeldje illustreert allerlei dwarsverbanden tussen de culturen van het oude Nabije Oosten, Egypte en de Klassieke Wereld. De familie van Senkamanisken’s grootvader veroverde Egypte, leverde strijd tegen de Assyriërs en verloor later opnieuw terrein aan de Egyptische farao’s. Dit grafbeeld maakt het mogelijk de Nubische cultuur en identiteit in het museum voor het voetlicht te brengen.

Wim Hupperetz, directeur van het Allard Pierson: "Het is geweldig dat wij dankzij het Mondriaan Fonds, onze Vriendenvereniging, het Amsterdams Universiteitsfonds en het Fonds Asklepios in staat zijn dit beeldje te verwerven. De shabti van Senkamanisken belichaamt de verbondenheid van de Egyptische en de Nubische culturen. Hij wordt een van de topstukken in Van Nijl tot Amstel en geeft letterlijk een gezicht aan de Nubische collectie."

Conservator Egypte Ben van den Bercken schreef een blog over deze verwerving. Je kunt zijn verhaal hier lezen: naar de blog.