Collectie Nederlandsch Schoolmuseum ontsloten

Ruim 10.000 negentiende-eeuwse boeken over opvoeding en onderwijs zijn onlangs toegevoegd aan de online bibliotheekcatalogus van de UvA.

Sinds 1 januari 2019 zijn het Allard Pierson Museum en de Bijzondere Collecties samen het Allard Pierson.

De Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam beheren een unieke collectie boeken en tijdschriften over de geschiedenis van opvoeding en onderwijs. De zichtbaarheid van deze collectie is onlangs sterk verbeterd: meer dan 10.000 boeken uit de negentiende eeuw zijn toegevoegd aan de online catalogus. Bovendien worden in 2010 zo'n 3000 boeken van kaft tot kaft gedigitaliseerd. Het gaat daarbij om titels waarvan in Nederland geen andere exemplaren te vinden zijn.

Het Nederlandsch Schoolmuseum

Alle boeken zijn afkomstig uit het Nederlandsch Schoolmuseum, dat in 1877 gevestigd werd in Amsterdam. Doel van deze instelling was de kwaliteit van het onderwijs in Nederland te bevorderen door het verzamelen en tentoonstellen van nieuwe leermiddelen. Onderwijzers konden er terecht om zich te oriënteren. Gestimuleerd door de komst van leerstoelen in pedagogiek en psychologie ontwikkelde het Nederlandsch Schoolmuseum zich in de twintigste eeuw tot een studie- en documentatiecentrum voor onderwijs en opvoeding.

Om nog steeds onopgehelderde redenen sloot het Schoolmuseum in 1965 zijn deuren. De collectie telde toen circa 100.000 boeken over alle aspecten van onderwijs en opvoeding vanaf de zeventiende eeuw. Na enige omzwervingen belandde deze collectie in de Universiteitsbibliotheek Amsterdam. Daar werden de boeken van vóór 1800 al eerder gecatalogiseerd. Nu is dat dan ook gebeurd met de boeken uit de negentiende eeuw, met steun van het landelijke conserveringsprogramma Metamorfoze.

Cultuurhistorische spiegel

Bijna de helft van de collectie bestaat uit schoolboeken voor alle vakken bij primair en secundair onderwijs. Schoolboeken zijn een spiegel van pedagogisch-didactische ontwikkelingen en evenzeer van de cultuur waarin ze zijn geschreven. Op school vindt georganiseerde cultuuroverdracht plaats en schoolboeken laten zien welke kennis, begrippen, waarden en normen in een bepaalde periode een rol speelden. Behalve schoolboeken bevat de collectie ook kinderboeken en werken over pedagogiek, psychologie en didactiek.

In de rubriek Uitgelicht op de website van de Bijzondere Collecties zal regelmatig verslag gedaan worden van interessante vondsten. Het eerste verslag gaat over een onderwijsprotest tegen Haagse regeldwang in de vorm van een cartoon. Het tweede vertelt over de aanbeveling van een rector van het Alkmaars gymnasium in 1864 om jongens op te leiden tot hun eigen onderwijzers.

Zwaartepunt

De collectie van het Nederlandsch Schoolmuseum maakt deel uit van de Historisch-Pedagogische Collectie, een zwaartepunt binnen de Bijzondere Collecties van de UvA. Andere onderdelen zijn de Paedagogische Bibliotheek van het Nederlandsch Onderwijzersgenootschap, de Bibliotheek van de Algemene Bond voor Onderwijzend Personeel en de Bibliotheek van het Nutsseminarium voor Pedagogiek.

Beeld: Joh. van Wulfen, Sprekende letterbeelden, [1885].