In 2018 is een aantal manuscriptkaarten van het KNAG, voornamelijk betreffende Nederlands-Indië, overgebracht van het magazijn van de Universiteitsbibliotheek in Amsterdam-Zuidoost naar de locatie Oude Turfmarkt (zie hier en hier de blogs die Ferjan Ormeling hieraan wijdde). Enkele van deze kaarten vergden bijzondere aandacht wegens de conditie waarin ze verkeerden. Daaronder een grote manuscriptkaart van de Residentie Batavia uit ca. 1850.

Deze grote kaart (ca. 1 x 2,5 m.) is met watergevoelige inkt en verf minutieus getekend op een soort dunne stof. Deze stof is aan de achterzijde bewerkt met een wasachtige laag die ruikt naar kamfer. Er lopen scherpe en valse vouwen doorheen vanwege het opgevouwen bewaren. De inkleuring van de kaart is met waterverf aan de achterzijde aangebracht: zo schijnt er net genoeg kleur door de dunne stof, om aan de voorzijde een subtiel effect te verkrijgen. Er is nogal wat oppervlaktevuil, vooral op de achterzijde. De hele kaart is bezaaid met foxing (bruine vlekjes) en soms is er lichte waterschade aan de verf.

Behandelplan: Droogreinigen van het oppervlak met vegertje en roetspons. Watergevoeligheid van de inkt en verf testen met wattenstaafjes. Indien mogelijk (als de bewerkte stof waar de kaart op is getekend het kan hebben) de vouwen met waterpen en wattenschijfje licht invochten en onder bezwaar zetten. De kaart voorzichtig oprollen op een kartonnen koker die beplakt is met zuurvrij papier, een zuurvrij papier daaromheen rollen en vastbinden met linten, losjes geknoopt, tegen het stof.

Verslag van de uitvoering: De kaart is gedeeltelijk uitgevouwen met de achterzijde naar boven, stukje voor stukje afgestofd en droog gereinigd; vooral in de vouwen en aan de achterzijde zit vuil. Watergevoeligheid testen met lauw water en wattenstaafjes: is heel watergevoelig, de kleur geeft direct af! Op een vouw in de hoek van de kaart de stof testen of deze van structuur verandert bij invochten met een waterpen. Dit is voor het oog althans niet het geval.

Nu kan voorzichtig het eerste deel van de kaart behandeld worden met waterpen en wattenschijfje; heel weinig en vooral plaatselijk  vocht in de vouwen aanbrengen, soms ook aan de voorkant. Onder de kaart ligt filtreerpapier (om vocht op te nemen), op de ingevochte vouw leg ik een strook filtreer en een zuurvrije kartonnen strook met zandzakjes of gewichten. Na een paar minuten even checken, invochten herhalen en dan minimaal een dag en nacht drogen. Kartonnen koker prepareren: breder dan de kaart,  beplakken met zuurvrij papier d.m.v. zelfklevend tape.  Het stuk van de kaart dat vlak en droog is rol ik alvast op de koker zodat het vlak blijft en er ruimte is op tafel voor de behandeling van het volgende stuk. Sommige vouwen zijn zo scherp dat ze meerdere keren moeten worden ingevocht om de stof te laten wennen en langzaam te laten relaxen.

Na het weekend kan de hele kaart voorzichtig om de koker gerold worden en afgedekt met zuurvrij papier tegen het stof en met lintjes worden dichtgebonden.