11 april 2023

Restauratie van een kaart van Sluis uit 1649

Op 17 februari 2023 overleed op 92-jarige leeftijd mevrouw Isa de la Fontaine Verwey - le Grand. Zij was sterk verbonden met het wel en wee van de Amsterdamse universiteitsbibliotheek – meer speciaal met de voormalige Bijzondere Collecties – onder meer vanwege haar huwelijk met Herman de la Fontaine Verwey, die van 1941-1969 bibliothecaris was van de Amsterdamse UB. Tal van publicaties en andere initiatieven op het gebied van de boekwetenschappen in ruime zin heeft Isa vele jaren en tot op hoge leeftijd royaal ondersteund.

Heel kort voor haar overlijden zijn uit Isa’s bezit twee kaarten aan het Allard Pierson overgedragen. Daar waren al eerder afspraken over gemaakt. De beide kaarten waren in 1966 aan haar man aangeboden bij zijn zilveren jubileum als UB-bibliothecaris. Het leek Isa het beste als ze definitief onderdak zouden krijgen in de collectie kaarten en atlassen, zoals die tegenwoordig wordt bewaard bij het Allard Pierson.

Een van die kaarten betreft een uitgave van de befaamde Amsterdamse kaartenmaker Joan Blaeu uit 1649: Slusa expugnata virtute Ill.mi Princ. Mauritii Nassavii; armis potentiss. D.D. Ordinum Belgicae Foederatae, anno MDCIIII wat zoveel betekent als ‘Sluis, veroverd door de verdienste van de zeer beroemde prins Maurits van Nassau met het zeer machtige leger van de Heren Staten van de Verenigde Nederlanden in het jaar 1604.’ Het is dus een kaart uit het midden van de 17de eeuw die een tafereel afbeeldt van halve eeuw eerder, met recht een ‘historische’  kaart. De kaart had ook een bijzondere betekenis voor Herman en Isa de la Fontaine Verwey persoonlijk: op de kaart staat namelijk ook het stadje St. Anna ter Muiden; ze hadden daar een buitenhuis waar ze veel plezierige momenten beleefd hebben.  

Voordat deze kaart definitief kon worden opgeborgen zijn de nodige restauratiewerkzaamheden verricht. Hij zat in een oude lijst/passe-partout, die in de loop der jaren nogal verzuurd was. Het passe-partout zat vast gelijmd op de rand van de prent, zodat deze als een trommeltje was opgespannen, vandaar dat de verkleuring plaatselijk sterker is. Ook de zure kern van het passe-partout heeft duidelijke sporen van verbruining achtergelaten.

Het karton is losgeweekt door de kaart eerst droog te reinigen en daarna in een dun laagje lauw warm water te leggen tot het los liet (warme lijm). In een schoon waterbad is de prent hierna nog een uur gespoeld, waarna ook de oude reparaties, (midden onder) konden worden losgemaakt en lijmresten konden worden verwijderd met een scalpel.
Op deze foto zie je duidelijk de lignine van het houthoudende karton (verzuring ) uit het papier vloeien.
Na restauratie : De kaart is gedroogd en gevlakt, en een scheurtje is geplakt met Japans papier en stijfsel.
De verkleuring is nog zichtbaar, maar wel een stuk minder storend geworden.
Anne Doebele

Anne Doebele is als restaurator boek en papier verbonden aan Allard Pierson | De Collecties van de Universiteit van Amsterdam. Alle artikelen van Anne Doebele