21 april 2016

Onze stripmakende man in Tokio

Robert van Gulik werd in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw wereldberoemd met zijn zeer onconventionele detectiveromans met in de hoofdrol de Chinese rechter Tie. Van Gulik (1910-1967) was geboren in Nederland maar groeide op in Nederlands-Indië. Voor zijn studie keerde hij terug naar Nederland. Hij studeerde Sanskriet, Chinees en Japans in Utrecht en Leiden en promoveerde in 1935. Al snel trad hij toe tot het diplomatenkorps en begon hij ons land te vertegenwoordigen in het Midden en het Verre Oosten. Vlak na zijn installatie als ambassadeur in Tokio, werd hij ziek en moest vooralsnog terugkeren naar het vaderland waar hij korte tijd later overleed.

Robert van Gulik

De Rechter Tie-boeken begon hij te schrijven midden jaren vijftig. Nadat hij in de literatuur op deze historische rechter was gestuit probeerde hij eerst anderen ertoe te stimuleren om over Tie te schrijven. Toen dat niet lukte besloot hij zelf de pen ter hand te nemen. In 1956 verscheen het eerste Rechter Tie-boek en er zouden tijdens zijn leven nog zestien boeken volgen.

Behalve dat Van Gulik schreef illustreerde hij ze ook zelf met fraaie pentekeningen. Dat feit bleef niet onopgemerkt. Anton de Zwaan die een krantenstripbedrijf runde, Swan Features Syndication, schreef hem in 1964 een brief. Of Van Gulik er iets in zag om zijn Rechter Tie-boeken om te werken tot stripverhalen. Het antwoord liet niet lang op zich wachten en was positief. Blijkbaar zag de hooggeleerde diplomaat er geen been in om stripscenario’s te schrijven. En hij liet er ook geen gras over groeien, want hij stuurde nog hetzelfde jaar het eerste scenario naar De Zwaan. Die had inmiddels in Frits Kloezeman een talentvolle tekenaar gevonden die zich op dit Chinese avontuur wilde storten. In één jaar tijd produceerden de makers vervolgens samen vier verhalen. Van Gulik gaf daarbij blijk van groot enthousiasme over de strips en maakte zich het vak van stripscenarist snel eigen. Het ging daarbij aanvankelijk nog om tekststrips, strips dus met een strook plaatjes met de tekst eronder. Daarna schakelden ze over op de steeds populairder wordende ballonstripvorm. De strip was zeer succesvol en zou tot ver in de jaren tachtig in kranten blijven verschijnen. Van Gulik zou dat allemaal niet meer meemaken. In 1967 overleed hij, slechts 57 jaar oud, aan longkanker in Den Haag. Maar zijn Rechter Tie-verhalen leefden voort en zijn tot op de dag van vandaag populair gebleven.

In het archief van Swan Features Syndication dat in onze stripcollectie is opgenomen, zit de vrijwel complete correspondentie tussen De Zwaan en Van Gulik over de strips. Het is boeiende lectuur waarin je kunt lezen dat Van Gulik zich tot in detail met het productieproces bemoeide.

Jos van Waterschoot

Jos van Waterschoot is boekhistoricus en werkzaam als conservator Boekhistorische Collecties en Stripcollecties bij het Allard Pierson. Hij is recensent van het stripinformatietijdschrift StripNieuws en voor stripblad Eppo. Hij publiceert over strips en boekgeschiedenis, en leest een strip per dag. Alle artikelen van Jos van Waterschoot