Een tijdje geleden liep ik het depot van Allard Pierson binnen op zoek naar iets heel anders, toen mijn oog bleef hangen op een boek dat in de kast met nog te catalogiseren oude drukken lag. Het was een boek in octavo (in dit geval 18 x 12 cm) in een wat versleten leren band met in goud een kader, initialen, een jaartal en een centraalstempel.
In het boek zit een uitgave van de werken van Cicero die in 1573 in Parijs werd gedrukt door Jacobus Puteanus, de gelatiniseerde naam van Jacques Du Pui(t)s. Zijn boekwinkel had een uithangbord met daarop een voorstelling uit het bijbelse verhaal van de barmhartige Samaritaan (Lucas 10:25-37), vandaar dat ‘sub signo Samaritanae’ (onder het teken van de Samaritaan) in het adres in het impressum. Zijn drukkersmerk, met een put en twee personen, is een verwijzing naar zijn naam (puit = put).
Maar daar wil ik het niet over hebben. Het was de band die mijn aandacht trok, want dat stempel had ik eerder gezien. Namelijk op een handschrift uit de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag. Om het Wapenboek Beyeren (KB, KW 79 K 21), een handschrift uit het begin van de vijftiende eeuw, zit een band met precies zo’n stempel. En van de band in de Koninklijke Bibliotheek weten we wie ‘m gemaakt heeft: Lodewijk Elzevier.
Lodewijk (of Louis) Elzevier (1546/7-1617) was boekbinder en boekhandelaar in Leiden. Hij was in 1560 als binder begonnen in de drukkerij van Christoffel Plantijn in Antwerpen, maar vestigde zich in 1580 in de Sleutelstad. Daar gaf hij een paar jaar later zijn eerste boek uit, een theologisch werk van de Leidse hoogleraar Johannes Drusius (1550-1616). Ondertussen bleef hij boeken binden. Aanvankelijk woonde hij tegenover het Academiegebouw aan het Rapenburg (nu nr. 56), maar in 1586 trok hij in het huis naast de Universiteit (nu Rapenburg 71). Toen ik de vondst in Allard Pierson op Twitter zette, leverde dat per ommegaande een aantal andere door Elzevier gemaakte banden op. KB-collega Ed van der Vlist wist er nog een aantal in de Leidse universiteitsbibliotheek, en ook de Librije in de Enkhuizer Westerkerk en Huis van het Boek in Den Haag bezitten banden die door Elzevier gemaakt zijn.
Nu rest de vraag voor wie de band in Allard Pierson gemaakt is. Die initialen, L.N.A.S, zijn ongetwijfeld van de opdrachtgever van de band, maar we weten niet wie het is. Ook het jaartal is niet duidelijk: het laatste cijfer van het jaartal (158.) is uit het leer gevallen. Het kan een 3 of een 8 geweest zijn.
Het boek is een geschenk van prof. dr. P.J. Margry, Algemene Cultuurwetenschappen (UvA). Het is opgenomen in de collectie onder signatuur OK 06-2325.
