Vanessa Steenbergen-Titchmarsh fellowship voor de Allard Pierson Artis Bibliotheek

De prachtige natuurhistorische collectie van het Allard Pierson is te bezichtigen en beschikbaar voor onderzoek in de Allard Pierson Artis Bibliotheek. De oorsprong ervan ligt bij het in 1838 opgerichte genootschap Natura Artis Magistra, bij de meeste mensen bekend als de dierentuin Artis. Aan het eind van de jaren dertig van de vorige eeuw kwam het genootschap in financieel zwaar weer. De stad Amsterdam nam in 1939 de schulden van Artis over, maar hield veel van de collecties voor zichzelf. Die werden, inclusief het gebouw waarin de Artis Bibliotheek was gevestigd, na verloop van tijd in beheer overgedragen aan de Universiteit van Amsterdam, toen nog Gemeente Universiteit. Na tijdelijk te zijn ondergebracht bij de faculteit biologie werd de collectie in 2005 overgedragen aan de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam en is sinds 2019 een collectie van het Allard Pierson.

Het voormalige boekenbezit van het genootschap Natura Artis Magistra vormt nu het hart van de collectie natuurlijke historie van het Allard Pierson die inmiddels meer dan 100.000 items omvat van de 16e tot en met de 20e eeuw.
De oude verzamelingen van de Amsterdamse Hortus Botanicus maken ook deel uit van het rijke natuurhistorische bezit van de Universiteit van Amsterdam. Het verzamelgebied beslaat daarmee alle terreinen van de natuurlijke historie: zoölogie, botanie, geologie en paleontologie. Inmiddels zijn daar moderne onderwerpen als ecologie en natuurbescherming aan toegevoegd.

In de Artis Bibliotheek bevinden zich oude en zeldzame gedrukte werken, handschriften, aquarellen, tekeningen en prenten die de hele geschiedenis van de natuurlijke historie beslaan. De collecties omvatten topstukken zoals de albums met aquarellen van dieren, die bedoeld waren als voorbeeld voor de werken van Conrad Gessner (1516-1565); de met de hand ingekleurde boeken van Maria Sibylla Merian (1647-1717) over de metamorfose van de rups naar vlinder; de Moninckx-atlas met 425 aquarellen van planten uit de Amsterdamse hortus gemaakt tussen 1687 en 1750; de vogelboeken van John Gould (1804-1881); brieven van Charles Darwin (1809-1882) en een collectie met zo’n 60.000 afbeeldingen van dieren gemaakt tussen 1500 en 1900: de Iconographia Zoologica.

De collectie wordt gebruikt voor onderwijs, onderzoek en presentatie aan het brede publiek door middel van o.a. tentoonstellingen, symposia en publicaties. Momenteel bezoeken zo’n 2.500 mensen per jaar de Artis Bibliotheek, die alleen op afspraak te bezoeken is. Veel werken zijn digitaal beschikbaar gemaakt en daarmee toegankelijk voor de hele wereld ongeacht tijd en plaats.

Suggesties voor onderzoek

• de rol van natuurhistorische bronnen in het licht van de huidige klimaatproblematiek;
• het aandeel van vrouwelijke onderzoekers, kunstenaars en prentmakers in natuurhistorische publicaties;
• uitgestorven of bedreigde planten en dieren binnen de collectie van de Artis Bibliotheek;
• de samenstelling van de Iconographia Zoologica;
• de relatie tussen tekst en afbeelding in natuurhistorische publicaties;
• of andere onderwerpen op het gebied van natuurlijke historie

Zoeken in de collectie

De collecties van het Allard Pierson zijn via verschillende databases en online catalogi ontsloten en doorzoekbaar. De boekencollectie van de Artis Bibiliotheek is geheel gecatalogiseerd en te vinden in de online catalogus van de UvA. Wanneer je zoekt naar een boek, kun je in de filterbalk bij ‘Library’ kiezen voor ‘Artis Bibliotheek’, om uitsluitend titels te krijgen die zich fysiek in de Artis Bibliotheek bevinden. Een deel van de natuurhistorische werken, zoals het voormalig boekenbezit van de Amsterdamse Hortus Botanicus, liggen bij het Allard Pierson en zijn ook in die catalogus te vinden. Een aantal topstukken zijn gedigitaliseerd in de beeldbank van het Allard Pierson. De Iconographia Zoologica is in zijn geheel ontsloten op Wikimedia Commons. De archieven van het Allard Pierson en dus ook de Artis Bibliotheek zijn te vinden in ArchivesSpace.

Vragen

Vragen over de collectie van de Artis bibliotheek kunnen worden gesteld aan Myriam van der Hoek (m.vanderhoek@uva.nl) van het Allard Pierson en over de procedure kunnen gesteld worden aan Laurien de Gelder (l.i.degelder@uva.nl).

Richtlijnen fellowships

Aanmelden