Herkomstonderzoek archeologische collecties Allard Pierson

In de periode 2023-2027 voert het Allard Pierson onderzoek uit naar de herkomstgeschiedenis van de archeologische collecties. Veel van de circa 19.000 voorwerpen hebben weinig of geen herkomstinformatie. Het Allard Pierson wil deze hiaten onderzoeken, zoveel mogelijk informatie over de voorwerpen verzamelen en beschikbaar maken voor het publiek. Els van der Plas, directeur: “Het Allard Pierson voelt zich verantwoordelijk om illegale handel in en geweld tegen oudheidkundige objecten te bestrijden en wil meedoen aan het maatschappelijke debat over eigenaarschap van erfgoed.”

Recent heeft het Allard Pierson voor een aantal archeologische voorwerpen uit Italië teruggaveverzoeken ontvangen. Deze vormen de aanleiding om grootschalig herkomstonderzoek te starten. Herkomstonderzoek geeft meer inzicht in de geschiedenis van eigenaren van een voorwerp nadat het uit zijn oorspronkelijke context is gehaald. Leidend is het uitgangspunt dat elk archeologisch voorwerp een traceerbare herkomstgeschiedenis heeft. Hoofd Kennis & Collecties Stijn van Rossem in NRC op 7 februari 2023: “We willen als museum de hoogste ethische standaarden hanteren. De eerste stap is dan goed herkomstonderzoek naar alle objecten in de collectie. Als iets illegaal is verworven moeten we dat rechtzetten”

Onderzoek

Het Allard Pierson werkt samen met onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam om het herkomstonderzoek zo goed en onafhankelijk mogelijk uit te voeren. Op dit moment wordt de laatste hand gelegd aan een samenwerkingsovereenkomst met het Italiaanse ministerie van Cultuur, die naast teruggave ook bruiklenen en samenwerking op gebied van onderzoek en presentatie nastreeft en uitwerkt. Zo’n samenwerkingsovereenkomst aangaande archeologische vondsten, waarmee juridisering wordt voorkomen, is uniek. Vragen die hierbij spelen worden ook meegenomen in de onderzoeksvragen. Naar wat voor samenwerkingen willen toewerken? Hoe gaan we om met schenkingen en acquisitie? En hoe gaan we om met mogelijke teruggave op morele gronden?

Tentoonstelling

Momenteel is er een kleine tentoonstelling te zien die is samengesteld in samenwerking masterstudenten Museum Studies van de Universiteit van Amsterdam. Aan de hand van een object dat een discutabele herkomst heeft, een Siciliaanse pyxis¸ een beschilderde, aardewerken kom op hoge voet, wordt het verhaal verteld van de reis die dit object heeft afgelegd met mogelijke teruggave. De tentoonstelling is nog enkele maanden te zien in het Allard Pierson.

De archeologische collecties van het Allard Pierson

Het Allard Pierson Museum is in 1934 opgericht en de kerncollecties omvatten archeologische voorwerpen uit voornamelijk het Middellandse Zeegebied, het Oude Nabije Oosten en Egypte. De kern van deze collectie is afkomstig van de private verzameling van de Haagse bankier Constant W. Lunsingh Scheurleer. In de daaropvolgende decennia werden er collecties verworven van privéverzamelaars, handelaren en veilinghuizen. Van een deel van deze voorwerpen is de herkomst incompleet of onbekend. Dit betekent niet automatisch dat het illegale voorwerpen zijn: het betekent dat er in het verleden niet aantoonbaar is vastgesteld hoe en wanneer deze voorwerpen het land van oorsprong hebben verlaten en onder welke omstandigheden. Door middel van archiefonderzoek hoopt het Allard Pierson de herkomstgeschiedenis van de voorwerpen beter in kaart te brengen.