Publiek in beeld – Martin Monnickendam (1874-1943)

Wie waren de mensen die honderd jaar geleden in het theater zaten?  De schilderijen van Martin Monnickendam (1874-1943) die door tijdgenoten ook wel de ‘schouwburgschilder’ werd genoemd, geven ons een inkijkje in de loges en balkons van de Amsterdamse theaters uit het begin van de twintigste eeuw. Deze schilderijen zijn nu te zien in de tentoonstelling Martin Monnickendam: publiek in beeld. De tentoonstelling is de feestelijke aftrap van het 100-jarige jubileum van de theatercollectie die wordt beheerd door het Allard Pierson. Daarnaast staan we in 2024 ook stil bij het 150e geboortejaar van Monnickendam.  

Het Amsterdamse culturele leven van begin twintigste eeuw was bruisend en aan theaters was geen gebrek: Theater Carré was net geopend en ook in het Paleis voor de Volksvlijt waren voorstellingen te bezoeken. In de Frascatischouwburg bezocht je operette en revue, en voor ‘serieus’ toneel kon je terecht in de Stadsschouwburg.  Over al deze voorstellingen is informatie te vinden in de theatercollectie van het Allard Pierson, maar we weten veel minder over de bezoekers van vroeger. Maar wat is theater zonder publiek? Op de schilderijen van Monnickendam krijgen we een blik op de balkons en loges, en zien we deze mensen in volle glorie.  

Martin Monnickendam was een Amsterdamse schilder die in zijn tijd heel succesvol was. Zijn werk was tijdens zijn leven op meer dan tweehonderd exposities te zien in zowel binnen- als buitenland, en hij won meerdere prijzen. Voor zijn vijftigste verjaardag in 1924 werd er zelfs een tentoonstelling in het Stedelijk Museum georganiseerd. Hij liet zich inspireren door de ontwikkelingen in Londen en Parijs en viel in Nederland op door zijn uitbundige, kleurrijke schilderijen. Hij schilderde allerlei verschillende onderwerpen: van stadsgezichten en portretten tot het publiek in schouwburgen. In Martin Monnickendam: publiek in beeld staan deze schouwburgstukken centraal.  

Honderd jaar theatercollectie 

De tentoonstelling is onderdeel van de viering van het honderdjarig bestaan van de theatercollectie. Een deel van de objecten die te zien zijn is onderdeel van die collectie. De theatercollectie vindt zijn oorsprong in 1925 toen de Vereniging Het Toneelmuseum werd opgericht opgericht door Nederlandsch Toneelverbond.  Deze vereniging zou zich inzetten voor de komst van een museum voor de theaterwereld, dat uiteindelijk in 1959 werd geopend aan de Herengracht. Het museum werd in 2012 gesloten en de collecties vonden onderdak bij de Universiteit van Amsterdam. Sindsdien worden de inmiddels meer dan half miljoen objecten – affiches, maquettes, kostuums, maskers, rekwisieten en nog veel meer, beheerd bij het Allard Pierson. We staan komend jaar op verschillende manieren stil bij dit bijzondere jubileum.