100 Jaar verzamelen: Nederlands theatererfgoed bewaard voor de toekomst

De theatercollectie van het Allard Pierson bestaat op 28 februari 2025 honderd jaar. De afgelopen eeuw is een half miljoen stukken verzameld die het verhaal vertellen van vier eeuwen theatergeschiedenis; van decorschetsen uit de 18de eeuw tot bierviltjes beschreven door Ramses Shaffy.

Conservator Hans van Keulen: “De uitvoerende kunsten zijn tijdelijk van aard. Juist omdat theatererfgoed deels ongrijpbaar is, is het belang van wat wél bewaard kan worden groot.” Het Allard Pierson viert het jubileum van de theatercollectie onder meer met de tentoonstelling van het 18de-eeuwse kamertoneel van Baron van Slingelandt, een symposium én de uitgave van een boek vol theaterverhalen.

Het Van Slingelandt toneel is te zien van 28 februari 2025 tot zomer 2026. Het symposium vindt plaats op 27 en 28 februari 2025 en de feestelijke opening en de boekpresentatie zijn op 28 februari om 16.00 uur. Pers is hierbij welkom na aanmelding.

Internationaal vermaard
De Nederlandse theatercollectie kent een turbulente geschiedenis. Op precies 28 februari 1925 startte De Vereniging ‘Het Tooneelmuseum’ met het samenvoegen van een aantal privécollecties. Het doel was de oprichting van een museum voor de theaterwereld dat in 1959 opende aan de Herengracht in Amsterdam. Toen het Theatermuseum in 2012 gedwongen werd tot sluiting, vonden de collecties onderdak bij het Allard Pierson – De Collecties van de Universiteit van Amsterdam. Inmiddels is deze theatercollectie uitgegroeid tot een internationaal vermaarde verzameling van vier eeuwen Nederlandse dans- en theatergeschiedenis met ruim een half miljoen objecten: van maskers, kostuums en decorstukken tot scenario’s, affiches, foto’s, programmaboekjes en maquettes.

Theater verzamelen
Wat bewaar je van een voorstelling op het podium? Dankzij verzamelaars is er veel bewaard gebleven. Stukken van vóór de 18de eeuw zijn het zeldzaamst. Omdat de theaters werden verlicht door kaarsen is er helaas ontzettend veel verbrand. Conservator Hans van Keulen: “In de collectie hebben we bijvoorbeeld het half verbrande regieboek van de Gijsbrecht, dat na de brand van 1890 uit de restanten van de Amsterdamse Schouwburg is gered." Er zijn veel meer opmerkelijke stukken. Ter gelegenheid van het jubileum verschijnt op 28 februari het boek Theater verzamelen – (On)grijpbaar erfgoed. Het bevat verhalen van meer dan honderd objecten zoals kostuums van Josephine Baker, Jos Brink en Freek de Jonge en een enorm schilderij met danseressen van Jan Sluijters uit 1910. De publicatie beschrijft hoe de theatercollectie is ontstaan, hoe deze wordt beheerd en gebruikt en hoe tegenwoordig actief wordt verzameld.

Het Van Slingelandt toneel
Na een lange periode van opslag kunnen bezoekers vanaf 28 februari het 18de-eeuwse kamertheater van Baron van Slingelandt weer bekijken. Het was jarenlang een van de populairste stukken in het Theatermuseum aan de Herengracht. Dit beroemde kamertoneel is een kleine versie van een schouwburg compleet met schuivende coulissedecors. Er werd mee gedemonstreerd hoe theater werkte. De decors zijn gemaakt door de decorschilders van de toenmalige Amsterdamse stadsschouwburg waarvan door brand niets meer bewaard is gebleven. Bij het toneel horen acht 18de-eeuwse en zes 19de-eeuwse decors.

Symposium
Op donderdag 27 en vrijdag 28 februari hebben het Allard Pierson, de leerstoel Theaterwetenschap van de UvA en Stichting TiN (Theater in Nederland) een symposium georganiseerd over theaterarchieven. Er is aandacht voor innovatie en nieuwe inzichten rond het beheer van collecties. Het jonge theatercollectief BLAUWDRUK heeft op basis van de theatercollectie een voorstelling gemaakt over de zin en onzin van bewaren. Er zijn nog kaarten voor de voorstelling beschikbaar via de agenda op de website allardpierson.nl.