Virtueel Ruysch Museum geopend. Drie eeuwen oude anatomische preparaten nu online te bewonderen
Vanaf 30 november 2009 is de virtuele tentoonstelling 'De Anatomische Preparaten van Frederik Ruysch' te zien op de website van de Universiteit van Amsterdam.
Sinds 1 januari 2019 zijn het Allard Pierson Museum en de Bijzondere Collecties samen Allard Pierson.
Anatomisch preparaat, gemaakt door Frederik Ruysch. Hoofd van een jongen met gelichte schedel. Sint-Petersburg, Kunstkamera.Vanaf 30 november 2009 is de virtuele tentoonstelling De Anatomische Preparaten van Frederik Ruysch te zien op de website van de Universiteit van Amsterdam.
Menselijke preparaten uit de 17de eeuw
De tentoonstelling op het internet toont een representatieve selectie uit de collectie van 916 menselijke preparaten van de Amsterdamse anatoom Frederik Ruysch (1638–1731). Hij was in heel Europa beroemd om zijn prepareerkunst.
Ruysch vond dat de beschikbare anatomieboeken en de illustraties daarin hem niet ‘genoeg licht' gaven. Daarom hanteerde hij zelf het mes om ‘dode lichamen te doorsnuffelen'. In de jaren 1665–1717 vervaardigde hij meer dan 2000 menselijke preparaten. Die worden vanwege hun uitzonderlijke kwaliteit en schoonheid de Rembrandts onder de anatomische preparaten genoemd.
Ruysch bewaarde de preparaten, gebalsemd of in alcohol, thuis. Ze waren de tastbare bewijzen voor zijn ontdekkingen. Wie door zijn publicaties met tekeningen niet overtuigd was, nodigde hij uit bij hem thuis te komen kijken. Zo ontving Ruysch in zijn museum collega-artsen, natuurkundigen en filosofen, maar ook aristocraten en vorsten. Hij publiceerde voor deze bezoekers rijk geïllustreerde gidsjes, Thesauri Anatomici, waarin hij de preparaten stuk voor stuk beschreef.
Erfgoed in Sint-Petersburg en Amsterdam online verenigd
In 1698 kwam niemand minder dan tsaar Peter de Grote de preparaten van Ruysch bewonderen. Het bleef niet bij kijken alleen: de tsaar kocht in 1717 de hele collectie op en liet die naar Rusland verschepen. Hij betaalde daar het toen astronomische bedrag van 30.000 gulden voor.
De tsaar bouwde voor de collectie in Sint-Petersburg een Kunstkamera, die uitgroeide tot zijn nieuwe Keizerlijke Academie van Wetenschappen. Hiermee introduceerde hij de Europese Verlichting en de moderne wetenschapsbeoefening in Rusland.
In de Kunstkamera bleven 916 preparaten bewaard. De bijbehorende beschrijvingen van Ruysch, de Thesauri Anatomici, zijn daar echter in de 18de eeuw verloren gegaan en daarmee verdween ook de kennis over de preparaten.
In de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam is wel een set Thesauri aanwezig. Toen Anna B. Radzjoen, conservatrice van de Kunstkamera, daarvan hoorde, vatte zij het plan op preparaten en toelichtingen opnieuw te koppelen. De online tentoonstelling toont hiervan de eerste resultaten: na 250 jaar worden preparaten in Sint-Petersburg herenigd met de oorspronkelijke toelichtingen van Ruysch.
Internationale onderzoeksgroep
De virtuele tentoonstelling is gemaakt door de internationale Onderzoeksgroep Frederik Ruysch van de Universiteit van Amsterdam en de Kunstkamera in Sint-Petersburg. De onderzoekers hebben preparaten en beschrijvingen bij elkaar gezocht. Dat bleek lastiger dan gedacht omdat kenmerkende planten en dieren uit de flessen met menselijke preparaten verwijderd waren.
De eerste resultaten van preparaten met hun bijpassende beschrijvingen zijn op de nieuwe website te zien. De onderzoekers stelden een register op de beschrijvingen van Ruysch samen, maakten de beschrijvingen doorzoekbaar en schreven korte toelichtingen over Ruysch.
Hoofdfinancier van het onderzoek was het Wilhelmina E. Jansen Fonds. Financiële bijdragen kwamen voorts van het Prins Bernard Cultuurfonds, de Stichting dr Hendrik Muller's Vaderlandsch Fonds, de Kattendijke/Drucker Stichting en het Ministerie van Buitenlandse Zaken / de Ambassade van het Koninkrijk der Nederlanden in Moskou.
Beeld: Anatomisch preparaat, gemaakt door Frederik Ruysch. Hoofd van een jongen met gelichte schedel. Sint-Petersburg, Kunstkamera.