Door: Isabelle Romee Best en Dr. Suzanne Manizza Roszak

Met de woorden Archives are seductive spaces. In their vaults, they hold the dreams and longings of those who have come before us begint Sonja Boon haar memoire What the Oceans Remember. In haar boek verkent Boon de Nederlandse koloniale geschiedenis aan de hand van haar persoonlijke ervaringen met het onderzoeken en begrijpen van archiefmateriaal, zowel in Nederland als in Suriname.

Eeuwenlang werden Europese koloniale veroveringen in de westerse literatuur en cultuur voorgesteld op een manier die de harde realiteit van kolonialisme verhulde. In deze verhalen werden de kracht en veerkracht van gekoloniseerde en tot slaaf gemaakte mensen vaak genegeerd, onzichtbaar gemaakt, of onvoldoende erkend.

Veel mensen zijn bekend met deze literaire en artistieke weerstand tegen imperialistische denkbeelden in een Nederlandse context. Maar hoeveel weten we eigenlijk over hedendaagse schrijvers die de Engelse taal gebruiken om juist de geschiedenis van het Nederlandse kolonialisme onder de aandacht te brengen? Daar is tot nu toe nog weinig aandacht aan besteed door onderzoekers. Dit komt mogelijk doordat zij niet goed passen in de gebruikelijke vakgebieden: Engelse literatuurstudies richten zich vaak op de nalatenschap van het Britse rijk, terwijl Nederlandse literatuurstudies vooral Nederlandstalige werken analyseren. Toch bieden deze Engelstalige auteurs waardevolle en soms urgente inzichten in de manier waarop het Nederlandse kolonialisme heeft gefunctioneerd en doorwerkt in de huidige tijd.

Hedendaagse schrijvers in de Surinamica-collecties

De Surinamica-collectie van het Allard Pierson bevat ook werken van hedendaagse schrijvers. De collectie is daarom een goed vertrekpunt om deze inzichten voor het voetlicht te plaatsen. Met deze blogserie nodigen we lezers uit om kennis te maken met een aantal bijzondere auteurs uit Guyana, Suriname en de diaspora. Deze schrijvers, waaronder Beryl Gilroy, Sonja Boon en Susi en Simba Mosis, brengen met hun Engelstalige werken de Nederlandse koloniale geschiedenis tot leven voor een internationaal publiek.

De boeken die we bespreken – zoals Beryl Gilroy’s historische roman Stedman and Joanna (1991), Sonja Boons memoires What the Oceans Remember (2019) en Susi en Simba Mosis’ Hidden Pages: The Story of Sapali (2023) – geven een krachtig beeld van wat het betekent om te overleven en te floreren ondanks koloniaal geweld.

Stedman and Joanna herschrijft het historische verhaal opgetekend door John Gabriel Stedman (1744-1797) weliswaar vanuit het onbetrouwbare perspectief van de koloniale figuur zelf, maar tegelijkertijd geeft de auteur een stem aan een voorheen voornamelijk stilgehouden tot slaafgemaakte vrouw: Joanna. Hidden Pages richt zich daarentegen expliciet op jongere lezers en maakt deze complexe onderwerpen op toegankelijke wijze bespreekbaar door gebruik te maken van soundscapes en prikkelende illustraties.

Met verhalen die uiteenlopen van historische fictie tot creatieve non-fictie en memoires gebaseerd op archiefmateriaal, erfgoedcollecties, en orale geschiedenissen, belichten deze auteurs niet alleen de pijnlijke realiteit van het Nederlandse imperialisme, maar ontkrachten ze ook de onjuiste narratieven waarop het koloniale systeem was gebaseerd. Boeken zoals die van Gilroy, Boon en de Mosis’ zijn niet alleen belangrijk om historische waarheden bloot te leggen: ze zijn ook uiterst relevant in een tijd waarin rechtse politieke bewegingen proberen te profiteren van dezelfde ideeën over raciale verschillen en witte suprematie die ooit het koloniale project ondersteunden.

Kleine tentoonstelling

Met dit in gedachten is er binnenkort een kleine tentoonstelling in het Verhalenkabinet van het Allard Pierson te zien. Deze expositie belicht de stemmen van deze schrijvers en brengt hun werk in verband met andere erfgoedobjecten uit de Surinamica-collectie. Deze winter nodigen wij je van harte uit om met ons mee te lezen en te komen kijken. Duik in What the Oceans Remember of Hidden Pages en ontdek welke inzichten deze boeken jou kunnen bieden. (Tip: ook volwassenen mogen genieten van kinderboeken!) Vanaf de opening van de tentoonstelling in februari 2025 kun je jouw eigen indrukken van de leeservaring delen.

NWO-onderzoeksproject

Met het onderzoeksproject Creativity, Resilience, and Surinamica onderzoeken we hoe Engelstalige schrijvers zoals Sonja Boon, Beryl Gilroy en Susi en Simba Mosis de Nederlandse koloniale geschiedenis op kritische wijze herinterpreteren. Hun werken, gebaseerd op archiefmateriaal, erfgoedcollecties en orale geschiedenissen, belichten de pijnlijke realiteit van het kolonialisme. Door de literaire werken in verband te brengen met andere objecten uit de Surinamica-collectie, creeëren we een meer divers begrip van onze gedeelde koloniale geschiedenis. In de loop van 2025 wordt er een kleine tentoonstelling ingericht in het Verhalenkabinet van het Allard Pierson, verschijnen er verschillende blogs en zijn er evenementen rond dit thema. Dit onderzoeksproject komt voort uit het NWO Open-project Fetishizing and unveiling Dutch colonialism door Dr. Suzanne Manizza Roszak (RUG) en het Surinamica-project door conservator Isabelle Best (Allard Pierson).