De Amsterdamse Universiteitsbibliotheek verwierf aan het eind van de jaren zestig de collectie ‘Amstelodamica’ van Antonie Marinus van de Waal. Deze leefde van 1890 tot 1968, werkte als archivaris bij een bank en bracht een van de grootste particuliere collecties betreffende Amsterdam bijeen. Zijn verzameling bestaat uit boeken, kaarten, foto’s, brieven en andere documenten. Na ruim vijftig jaar vereist goed beheer van deze collectie een andere ordening. Daarbij komt veel bijzonder materiaal opnieuw even aan het licht. Ditmaal bij voorbeeld documenten betreffende het koningshuis.
Wat onmiddellijk opvalt bij dit materiaal is de eenheid in verscheidenheid. Het omvat talrijke gidsen, programma’s, officiële gidsen en programma’s en officiële feestgidsen en programma’s en zo voort. Verder zijn er dienstregelingen, huldeblijken, liedteksten, cantates, boekenleggers, prentbriefkaarten … er komt geen eind aan. Het materiaal documenteert een verbluffende liefde en verering voor de leden van het huis van Oranje, in een tijd dat de koninklijke familie heel klein was en er tussen ‘gewone’ mensen en deze hooggeplaatste personen een zeer grote afstand bestond. De vormgevers van destijds hebben zich erop uitgeleefd – en komen tot verrassend (of teleurstellend) gelijkvormige keuzes. Zoals de keuze voor de onvermijdelijke kleur oranje.
Ook blijkt eruit hoezeer de verzamelaar Van de Waal zijn best deed om toch vooral niets van dit moois te missen, ook al was de inhoudelijke relatie met zijn eigenlijke onderwerp ‘Amsterdam’ maar zeer betrekkelijk. Een van de tot nu toe meest opmerkelijke stukken in de verzameling is een prentbriefkaart met daarop het portret van koningin Wilhelmina, met de baby Juliana in haar armen. Ingenieus in de kaart verwerkt is een vernuftige constructie, die een soort baby-huiltje laat horen als je deze indrukt. Zo blijkt dat authentieke documenten van meer dan een eeuw oud zelfs nog geluid kunnen maken!
En er werd geen gelegenheid overgeslagen. In de Oranje-documentatie van Van de Waal is vanzelfsprekend materiaal te vinden ter gelegenheid van de inhuldiging van koningin Wilhelmina in 1898 en de geboorte van prinses Juliana in 1909. Maar ook andere gelegenheden inspireerden uitgevers tot allerlei uitgaven en uitgaafjes. Bijvoorbeeld het bezoek van Hare Majesteit de Koningin-Moeder en gedenksteenlegging door H.M. de jeugdige koningin Wilhelmina in 1891 (toen zij nog maar tien jaar oud was). Of het eerste bezoek van het koninklijk echtpaar aan Amsterdam in 1901. Of een huldefeest ter herdenking van het 25-jarig verblijf van H.M. de koningin-moeder in Nederland, in 1904. Of het eerste bezoek aan Amsterdam van het koninklijk paar aan Amsterdam met hun dochter in 1910. Of de onafhankelijkheidsfeesten in 1913.
Anderzijds wordt bij nadere bestudering van dit materiaal duidelijk, dat veel van deze publicaties en documenten ook eenvoudig een vehikel zijn voor reclame en advertenties. En die intrigeren en ontroeren altijd, omdat ze een voorgoed voorbije tijd zo merkwaardig treffend weten op te roepen. Hoe graag zouden we nog eens nippen aan een glaasje van ‘de zuiverste – fijnste – aangenaamste – koortsweerendste – tevens eetlustopwekkendste drank: Reurhoff’s tusschenbitter (likeur)’. Of genieten van Bensdorp’s cacao en chocolade, ‘… rijk aan vleeschvormende bestanddeelen …’!
