Baron von Münchhausen is onsterfelijk beroemd en berucht, om zijn fantasievolle vertellingen, grootspraak en groteske overdrijving. Het is daarom in zijn geval extra belangrijk om de nuchtere feiten voor ogen te houden.
Om te beginnen: Hieronymus Carl Friedrich von Münchhausen heeft echt bestaan. Hij werd driehonderd jaar geleden geboren, op 11 mei 1720, in het Duitse stadje Bodenwerder, gelegen aan de rivier de Weser.
Als adolescent diende hij bij adellijke families als page, nog vóór zijn achttiende volgde hij zijn werkgever naar Rusland, waar hij deelnam aan de Oostenrijks-Russische oorlog. Zijn carrière als militair stokte, hij verbleef langere tijd in Riga, waar Münchhausens bijzondere verteltalent reeds schijnt te zijn opgevallen. Hij trouwde in 1750 en keerde naar Bodenwerder terug, waar hij op het geërfde landgoed van zijn familie het leven leidde van een landedelman. Hij bestuurde zijn landgoed, had plezier in de jacht en amuseerde zijn vrienden en zichzelf met een mooi verhaal bij de borrel of tijdens lange winteravonden.
Het was iemand uit de kennissenkring van Münchhausen, die in 1761 voor het eerst enkele van de sterke verhalen van de baron publiceerde. In 1781 gebeurde dat nogmaals, maar de grote doorbraak kwam door de publicatie, in het Engels, in 1785 van Baron Munchhausens Narrative of His Marvellous Travels und Campaigns in Russia. Herdrukken volgden elkaar snel op, en werden gedurig uitgebreid. Dit inspireerde vervolgens weer Gottfried August Bürger tot zijn Duitse boek Wunderbare Reisen zu Wasser und zu Lande - Feldzüge und lustige Abenteuer des Freiherrn von Münchhausen (Göttingen, 1786). Inmiddels is het aantal uitgaven en bewerkingen van de verhalen van de baron van Münchhausen niet meer te tellen, evenmin als het aantal talen waarin ze zijn verschenen. De verhalen zijn eindeloos herschreven en opnieuw verteld, vooral voor kinderen; er zijn stripverhalen en verfilmingen, er bestaan Münchhausen-postzegels en standbeelden, en er zijn minstens twee musea aan hem gewijd.
Münchhausen zelf overigens was over de publicaties van ‘zijn’ verhalen hevig ontsteld. Hij was teleurgesteld en beledigd dat hij door toedoen van vrienden als ‘leugenbaron’ te boek kwam te staan, en trok zich uit het openbare leven terug. In 1790 overleed zijn vrouw, kinderen had Von Münchhausen niet. Opmerkelijk is dat de baron op 74-jarige leeftijd hertrouwde met een jongedame van twintig: Bernhardine Brunsich von Brun. Dit huwelijk duurde maar heel kort en eindigde in wat we tegenwoordig een vechtscheiding zouden noemen. Het kostte de baron een groot deel van zijn vermogen, de ex-echtgenote van de baron ging naar Nederland en trouwde daar opnieuw, met Abraham de Both uit Didam. Von Münchhausen overleed in 1797.
Reinder Storm schreef al eerder een blog over Von Münchhausen, na een bezoek aan Bodenwerder. Zie: https://allardpierson.nl/blog/het-munchhausen-museum-in-bodenwerder/
